5 Lý do khiến viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn gà

viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn gà

Mối lo về bệnh Viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn gà, đặc biệt là gà thịt. Bệnh có đặc điểm lây lan nhanh và gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Sau đây, chúng ta hãy cùng tìm hiểu 5 sự thật về bệnh viêm ruột hoại tử để hiểu rõ hơn về bệnhvà cách phòng tránh hiệu quả.

1. Viêm ruột hoại tử ở gà là gì?

Viêm ruột hoại tử ở gà (necrotic enteritis) là bệnh nhiễm trùng cấp tính đường ruột do vi khuẩn Clostridium perfringens gây ra. Đây là loại vi khuẩn Gram dương, kỵ khí, thường trú sẵn trong ruột gà và môi trường chuồng trại. Trong điều kiện bình thường, vi khuẩn này tồn tại với số lượng ít và không gây bệnh nhờ sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột.

Tuy nhiên, khi có yếu tố thuận lợi, C. perfringens sẽ bùng phát mạnh, sản sinh độc tố tấn công niêm mạc ruột gà, dẫn đến các vùng ruột bị hoại tử (chết mô) nghiêm trọng. Bệnh được phát hiện lần đầu trên gà vào năm 1961 và ngày nay đã xuất hiện ở hầu hết các quốc gia chăn nuôi gia cầm.

Bệnh viêm ruột hoại tử chủ yếu ảnh hưởng đến gà thịt (broilers) từ 2–5 tuần tuổi – tức là giai đoạn úm sang hậu bị, khi sức đề kháng còn non yếu Ngoài ra, gà tây khoảng 7–12 tuần tuổi và đôi khi gà đẻ giống hậu bị cũng có thể mắc bệnh nếu nuôi trên nền chuồng.

Tỷ lệ mắc bệnh trong các đàn gà công nghiệp được ước tính khá cao; một số thống kê cho thấy có thể lên đến 40% đàn gà thịt thương phẩm từng trải qua bệnh này ở mức độ nhất định. Điều này cho thấy mọi đàn gà nuôi thả nền đều có nguy cơ, đặc biệt nếu không áp dụng biện pháp phòng ngừa phù hợp.

Tác nhân gây bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh: Thủ phạm chính là vi khuẩn Clostridium perfringens type A và C, một loại vi khuẩn Gram dương kỵ khí có khả năng sinh nha bào bền vững. Nha bào của C. perfringens có ở khắp nơi trong đất, nước, thức ăn, phân gà và chất độn chuồng, có thể tồn tại lâu trong môi trường và chịu được khô nóng, axit cũng như nhiều điều kiện khắc nghiệt.

Chính vì vi khuẩn hiện diện phổ biến trong môi trường và đường ruột, bệnh viêm ruột hoại tử thường được xếp vào nhóm bệnh “cơ hội”, chỉ bùng phát khi cơ thể gà suy yếu hoặc hệ vi sinh bị mất cân bằng.

2. Nguyên nhân gây bệnh và khiến viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn gà!

Vi khuẩn C. perfringens luôn có sẵn trong ruột và môi trường, nhưng tại sao có lúc lại gây bệnh ồ ạt? Câu trả lời nằm ở nguyên nhân và điều kiện kích hoạt. Bản thân vi khuẩn cần một “cơ hội” để nhân lên số lượng lớn và sinh độc tố. Những yếu tố thuận lợi khiến bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh bao gồm:

Niêm mạc ruột bị tổn thương: bất kỳ tác nhân nào gây tổn thương hoặc viêm lớp niêm mạc ruột gà đều tạo điều kiện cho vi khuẩn bám vào và phát triển. Phổ biến nhất là bệnh cầu trùng (do ký sinh trùng Eimeria) làm tổn thương ruột non. Theo chuyên gia thú y Lê Văn Trung, viêm ruột hoại tử thường xảy ra “khi niêm mạc ruột bị tổn thương do cầu trùng, stress, vệ sinh kém…”.

Thực tế, các đợt bùng phát viêm ruột hoại tử lây nhanh trên gà thịt thương mại thường đi kèm với cầu trùng (đặc biệt do loài Eimeria maxima hoặc E. acervulina). Ngoài cầu trùng, các bệnh đường ruột khác (như nhiễm giun đũa, nhiễm Salmonella, độc tố nấm mốc) hay bất kỳ tình trạng stress, suy giảm miễn dịch nào (ví dụ Gumboro, Marek, thiếu vitamin) cũng góp phần làm mất cân bằng hệ vi sinh, tạo “cơ hội vàng” cho C. perfringens bùng phát khiến viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn.

Chế độ ăn không phù hợp: khẩu phần nhiều đạm động vật (bột cá, bột thịt) hoặc nhiều chất xơ khó tiêu (lúa mạch, yến mạch, lúa mì, đại mạch) có thể làm chậm nhu động ruột và là cơ chất cho vi khuẩn phát triển làm viêm ruột hoại tử lây nhanh. Khi thức ăn lưu lại lâu trong ruột non, vi khuẩn có thời gian nhân lên và sinh độc tố gây hoại tử thành ruột. Do đó, những đàn gà ăn thức ăn có tỷ lệ bột cá cao hoặc thay đổi thức ăn đột ngột dễ phát bệnh hơn.

Điều kiện nuôi nhốt và thời điểm : Viêm ruột hoại tử thường xảy ra ở những đàn gà nuôi trên nền độn chuồng ẩm bẩn, mật độ cao và vào giai đoạn 2–5 tuần tuổi như đã đề cập. Đây là thời điểm gà con chuyển sang thức ăn công nghiệp, đồng thời cũng là lúc mầm bệnh cầu trùng bắt đầu lưu hành trong đàn (chu kỳ cầu trùng thường khởi phát từ tuần thứ 3).

Sự trùng lặp này khiến viêm ruột hoại tử lây nhanh thường bùng phát sau khi gà bị cầu trùng vài ngày. Thông thường, các ca bệnh xuất hiện lác đác nhưng có thể tăng nhanh và kéo dài trong đàn khoảng 5–14 ngày rồi tự giảm. Nếu không có can thiệp, thiệt hại có thể xảy ra trên diện rộng. Thời tiết nồm ẩm hoặc chuyển mùa (mưa nhiều, nóng lạnh thất thường) cũng góp phần tăng nguy cơ bùng phát bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn.

Vệ sinh, quản lý kém: Chuồng trại ẩm ướt, đệm lót bẩn tích tụ phân lâu ngày, không sát trùng định kỳ sẽ làm mầm bệnh (C. perfringens và cầu trùng) tích lũy ngày càng nhiều. Đồng thời, việc nuôi nhốt mật độ cao, thông thoáng kém dẫn đến stress cho đàn gà, giảm sức đề kháng và dễ phát bệnh hơn. Như vậy, “vệ sinh kém” chính là một trong những lý do viêm ruột hoại tử lây nhanh trở nên phổ biến trong chăn nuôi thâm canh.

Tóm lại, nguyên nhân sâu xa của bệnh là do vi khuẩn C. perfringens, nhưng để bùng phát thành bệnh nặng cần có các yếu tố kích hoạt như tổn thương ruột (điển hình là cầu trùng), khẩu phần không phù hợp, quản lý chuồng trại kém, và các yếu tố gây stress cho gà khiến viêm ruột hoại tử lây nhanh. Hiểu rõ các nguyên nhân này sẽ giúp người nuôi chủ động phòng bệnh viêm ruột hoại tử bằng cách giảm thiểu những yếu tố nguy cơ trong điều kiện chăn nuôi của mình và kiềm hãm viêm ruột hoại tử lây nhanh.

3. Tại sao bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn gà?

Một đặc điểm đáng sợ của viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn gà, gây thiệt hại lớn chỉ trong thời gian ngắn. Mặc dù viêm ruột hoại tử không lây theo kiểu truyền trực tiếp từ gà bệnh sang gà khỏe như bệnh cúm hay Newcastle, nhưng cách thức bùng phát trong đàn khiến người nuôi có cảm giác “lây lan thần tốc”. Nguyên nhân của hiện tượng này bao gồm:

Vi khuẩn phát triển cực nhanh và sinh độc tố mạnh: C. perfringens có khả năng nhân đôi chỉ trong vòng 8-10 phút trong điều kiện thuận lợi. Theo các chuyên gia, vi khuẩn này có thể sinh độc tố gây hoại tử ruột chỉ sau 24–48 giờ từ khi được “kích hoạt” bởi các yếu tố thuận lợi.

Điều đó có nghĩa là chỉ sau 1-2 ngày, niêm mạc ruột gà đã bị tổn thương nặng nề, dẫn đến các triệu chứng trầm trọng và tử vong. Độc tố của C. perfringens (ví dụ α-toxinNetB toxin) phá hủy nhanh chóng các tế bào ruột, gây chảy máu và hoại tử mô Kết quả là gà bệnh trở nên suy kiệt và chết đột ngột chỉ sau một thời gian rất ngắn có biểu hiện bệnh (theo msdvetmanual.com).

Lây lan qua phân và môi trường: Gà mắc viêm ruột hoại tử thường thải ra phân có chứa một lượng lớn vi khuẩn C. perfringens và độc tố. Vi khuẩn dạng bào tử có thể tồn tại lâu trong phân, chất độn chuồng và nhanh chóng phát tán ra khắp chuồng. Gà khỏe mạnh mổ bới và ăn phải thức ăn, nước uống nhiễm phân sẽ nuốt phải vi khuẩn, từ đó mắc bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh.

Như vậy, mầm bệnh lây lan qua đường tiêu hóa khi gà nuốt phải vi khuẩn từ môi trường chuồng nuôi bị ô nhiễm. Nếu không kịp thời phát hiện và cách ly gà bệnh, vòng lây nhiễm cứ thế tiếp diễn, khiến số lượng gà mắc tăng rất nhanh. Bác sĩ thú y khuyến cáo ngay khi phát hiện viêm ruột hoại tử, phải “cách ly ngay những gia cầm bệnh… để tránh lây lan” trong đàn.

Bùng phát đồng loạt do yếu tố chung: Khác với nhiều bệnh truyền nhiễm khác, viêm ruột hoại tử thường bùng phát do cùng một yếu tố tác động lên cả đàn (ví dụ đàn gà cùng bị cầu trùng, cùng ăn thức ăn mới nhiều đạm…).

Do đó, khi điều kiện thuận lợi xuất hiện, hầu hết các con trong đàn đều có nguy cơ cao bị ảnh hưởng. Thực tế quan sát cho thấy trong các ổ dịch viêm ruột hoại tử, tỷ lệ chết có thể lên đến 50% đàn chỉ trong vài ngày. Nhiều trường hợp, dấu hiệu đầu tiên người nuôi thấy là gà chết hàng loạt mà không kịp quan sát triệu chứng. Điều này cho thấy bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh và tiến triển cực kỳ nhanh, gây chết đột ngột, làm người nuôi trở tay không kịp.

Thời gian ủ bệnh ngắn: Bệnh có thời gian ủ bệnh rất ngắn, chỉ khoảng 1-3 ngày. Gà có thể không biểu hiện nhiều bên ngoài cho tới khi đã ngã gục. Thường thì chỉ thấy một số ít con có dấu hiệu ủ rũ, xù lông trong vài giờ, sau đó chúng nhanh chóng kiệt sức và chết.

Hiện tượng này giải thích tại sao nhiều người nuôi phát hiện muộn, khi mà số lượng gà chết đã tăng cao. Trong đàn, các cá thể không nhiễm cầu trùng ngay đợt đầu có thể mắc bệnh muộn hơn, khiến ổ dịch kéo dài khoảng một tuần hoặc hơn. Tuy nhiên, nhìn chung đỉnh dịch có thể qua rất nhanh chỉ sau vài ngày bùng phát.

Tóm lại, viêm ruột hoại tử lây nhanh do vi khuẩn sinh sôi cấp kỳ và phát tán rộng qua phân, kết hợp với việc đàn gà thường cùng chịu các yếu tố nguy cơ như nhau. Hiểu được cơ chế lây lan này, bà con sẽ thấy tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và cách ly gà bệnh, đồng thời cải thiện vệ sinh môi trường để cắt đứt vòng lây nhiễm bệnh viêm ruột hoại tử lây nhanh trong đàn.

4. Triệu chứng và mức độ nguy hiểm của bệnh viêm ruột hoại tử

Triệu chứng điển hình: Trong nhiều trường hợp, dấu hiệu duy nhất của viêm ruột hoại tử là gà chết đột ngột với số lượng lớn. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, bà con có thể nhận thấy một số triệu chứng lâm sàng ở đàn gà bệnh như sau:

Gà ủ rũ, đứng tụm một chỗ, xù lông, bỏ ăn, uống nhiều nước. Gà yếu dần, gầy sút, ít phản xạ với tiếng động. Nhiều con nằm sấp, gục đầu, sã cánh không đi lại được.

Một số con có biểu hiện sốt cao, mào tái nhợt do mất nước và xuất huyết nội.

Tiêu chảy là dấu hiệu nổi bật: gà đi phân lỏng màu nâu sẫm hoặc màu socola, có bọt khí và mùi thối khắm đặc trưng. Đôi khi lẫn cả máu tươi hoặc mảnh niêm mạc ruột màu đỏ trong phân, nhìn giống như cục máu cá (hình trên). Chính những mẫu phân lẫn màng ruột hoại tử này là dấu hiệu đặc hiệu giúp phân biệt viêm ruột hoại tử với các bệnh tiêu chảy thông thường.

Gà bệnh thường chậm lớn, tăng trọng kém, nhiều con còi cọc dù vẫn còn sống sót. Toàn đàn nhìn chung bết bát, giảm năng suất thấy rõ.

Bệnh tích khi mổ khám: Để chẩn đoán chính xác, bà con nên mổ khám vài con gà bệnh nặng (nhưng còn sống) sẽ thấy những bệnh tích đặc trưng của viêm ruột hoại tử:

Ruột non (đặc biệt là hồi tràng và hỗng tràng) thường sưng to, căng phồng chứa đầy khí và dịch nâu bẩn có mùi thối. Thành ruột dễ vỡ, xuất huyết rải rác với những điểm xuất huyết đỏ trên niêm mạc xen lẫn những đám màu trắng hoại tử.

Mặt trong ruột phủ một lớp màng giả màu vàng nâu (giống như màng giả bạch hầu hoặc được ví như khăn “Thổ Nhĩ Kỳ” trải trong lòng ruột). Lớp màng giả này thực chất là tổ chức hoại tử niêm mạc ruột trộn với fibrin và xác vi khuẩn, có thể bóc ra từng mảng. Khi bệnh kéo dài, niêm mạc ruột có thể bị loét sâu và hoại tử từng đoạn ruột.

Manh tràng (ruột già) thường sưng to, viêm xuất huyết, chứa đầy chất nhầy lẫn máu. Tuy nhiên manh tràng bị tổn thương nặng thường là do đi kèm bệnh cầu trùng manh tràng (Eimeria tenella). Nếu chỉ có viêm ruột hoại tử đơn thuần, tổn thương tập trung chủ yếu ở ruột non.

Gan ở một số gà bệnh cũng có biểu hiện sưng to, màu nâu nhạt hoặc đen bầm và hơi cứng. Đây là dấu hiệu vi khuẩn và độc tố đã thấm qua thành ruột, gây tổn thương gan thứ phát.

Mức độ nguy hiểm: Viêm ruột hoại tử được xem là một trong những bệnh đường ruột nguy hiểm nhất trên gia cầm. Bệnh có tỷ lệ chết cao, dao động từ 5–20% trong hầu hết các ổ dịch, nhưng có thể lên đến 50% đàn gà bị ảnh hưởng nếu không can thiệp kịp thời.

Đáng sợ hơn, bệnh tiến triển quá nhanh khiến người nuôi khó trở tay, nhiều con chết mà không kịp điều trị. Ngoài thiệt hại do gà chết, những con sống sót thường chậm lớn, tiêu tốn thức ăn, làm tăng FCR (hệ số chuyển hóa thức ăn) và giảm năng suất chung của cả đàn. Như Thạc sĩ Lê Văn Trung đã cảnh báo, bệnh này có thể “gây ra thiệt hại nặng nề… giảm năng suất, tăng FCR và tăng tỷ lệ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời”.

Tin tốt là viêm ruột hoại tử không lây sang người, người tiêu dùng không bị ảnh hưởng khi ăn thịt gà đã nấu chín kỹ. Tuy nhiên, dưới góc độ người chăn nuôi, đây thực sự là cơn “ác mộng” vì tốc độ tàn phá đàn gà rất nhanh. Do đó, cần đặc biệt chú trọng các biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời khi bệnh xảy ra.

Tham khảo thêm: 6 dấu hiệu nhận biết sớm bệnh viêm ruột hoại tử ở gà (Cẩm nang cho người nuôi gà)

5. Cách phòng bệnh viêm ruột hoại tử ở gà hiệu quả

Phòng bệnh hơn chữa bệnh – câu nói này đặc biệt đúng với viêm ruột hoại tử. Thực tế, điều trị viêm ruột hoại tử gặp nhiều khó khăn do bệnh tiến triển quá nhanh và tổn thương ruột gây ra thường không thể hồi phục hoàn toàn. Nhiều trường hợp, gà đã chết trước khi thuốc kháng sinh kịp phát huy tác dụng. Vì vậy, người chăn nuôi cần tập trung vào phòng ngừa là chính. Dưới đây là những giải pháp phòng trị tổng hợp, đồng bộ mà bà con nên áp dụng:

Vệ sinh và an toàn sinh học: Giữ chuồng trại khô ráo, thoáng mát, sạch sẽ là yếu tố tiên quyết hạn chế mầm bệnh. Định kỳ dọn dẹp chất độn chuồng và phân để giảm nguồn lây nhiễm. Thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp an toàn sinh học: sát trùng chuồng trại mỗi tuần một lần, đặc biệt sau mỗi lứa gà xuất bán, bằng các thuốc sát trùng phù hợp.

Che chắn chuồng tránh mưa tạt gió lùa, giữ ấm gà khi trời lạnh nhằm giảm stress. Hạn chế người lạ và dụng cụ từ trại khác vào trại gà. Chính môi trường sạch sẽ sẽ cắt đứt vòng đời của cầu trùng và hạn chế vi khuẩn gây bệnh trong chuồng.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo thức ăn chất lượng và cân bằng, tránh dùng nguyên liệu kém chất lượng hoặc có nấm mốc. Không nên sử dụng quá nhiều bột cá, bột thịt trong công thức nếu không cần thiết, hoặc cần bổ sung enzyme (như men tiêu hóa) để hỗ trợ tiêu hóa các thành phần khó tiêu. Cung cấp đủ nước sạch và bổ sung vitamin, chất điện giải trong giai đoạn gà con hoặc khi thời tiết thay đổi để tăng sức đề kháng cho gà.

Phòng bệnh cầu trùng: Vì cầu trùng là “đồng phạm” nguy hiểm nhất dẫn đến viêm ruột hoại tử, cần có chiến lược phòng cầu trùng hiệu quả. Bà con có thể cho gà uống thuốc phòng cầu trùng định kỳ theo hướng dẫn, Thuốc đặc trị: COCCIZURIL (đặc trị cầu trùng) giúp giảm tổn thương ruột, từ đó phòng viêm ruột hoại tử ghép.

Ngoài ra, trong những năm gần đây, vaccine cầu trùng cũng là một biện pháp chủ động phòng bệnh hữu hiệu – “lá chắn” giúp gia cầm có miễn dịch chống lại cầu trùng ngay từ đầu vụ nuôi. Việc phòng tốt bệnh cầu trùng sẽ giảm đáng kể nguy cơ bùng phát viêm ruột hoại tử.

Sử dụng kháng sinh dự phòng đúng cách: Ở những trại từng có tiền sử viêm ruột hoại tử hoặc có nguy cơ cao, có thể pha kháng sinh phổ hẹp đường ruột vào nước uống để phòng bệnh cho gà vào giai đoạn 2-3 tuần tuổi (giai đoạn dễ phát bệnh). Các kháng sinh hiệu quả với C. perfringens bao gồm bacitracin, penicillin, lincomycin, hoặc amoxicillin… Ví dụ, bacitracin methylene disalicylate (BMD) thường được trộn vào thức ăn liều thấp để kiểm soát vi khuẩn đường ruột.

Phát hiện sớm và điều trị kịp thời: Mỗi ngày, người nuôi cần quan sát đàn gà, đặc biệt lưu ý phân và biểu hiện của gà. Khi phát hiện gà có dấu hiệu nghi ngờ viêm ruột hoại tử, nhanh chóng cách ly những con bị bệnh vào khu vực riêng để điều trị và ngăn ngừa lây lan.

Tiến hành điều trị đồng loạt cho cả đàn càng sớm càng tốt. Phác đồ điều trị gồm:

(1) bù nước, điện giải và trợ sức (bằng vitamin, thuốc giải độc gan thận, thuốc cầm máu như vitamin K, thuốc hạ sốt nếu cần)

(2) song song trị cầu trùng nếu có (bằng COCCIZURIL và thuốc trị viêm ruột hoại tử BAMEDIC nếu có bệnh ghép)

(3) bổ sung men tiêu hóa PROBIZYM sau hoặc xen kẽ đợt kháng sinh để tái lập vi sinh có lợi trong ruột. Việc kết hợp “đôi công” vừa diệt vi khuẩn gây viêm ruột hoại tử, vừa diệt cầu trùng là chìa khóa để dập tắt hoàn toàn ổ bệnh.

Nhìn chung, để phòng và kiểm soát tốt bệnh viêm ruột hoại tử, người chăn nuôi cần áp dụng một chiến lược toàn diện và đồng bộ. Từ khâu vệ sinh chuồng trại, dinh dưỡng, quản lý đến sử dụng thuốc phòng đều phải thực hiện nghiêm túc. “Thực hiện đồng bộ các biện pháp này, gia cầm mới phát triển khỏe mạnh, năng suất được nâng cao và mang lại hiệu quả kinh tế bền vững”. Điều này có nghĩa là sự chủ động phòng bệnh của bà con hôm nay sẽ quyết định thành công chăn nuôi ngày mai, giúp tránh được những thiệt hại nặng nề do viêm ruột hoại tử gây ra.

Tham khảo thêm: 300+ thuốc thú y chất lượng cao

Kết luận: Viêm ruột hoại tử ở gà là bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu người nuôi hiểu rõ và áp dụng đúng các biện pháp cần thiết. Hy vọng 5 sự thật trên đã giúp bà con có cái nhìn đầy đủ về bệnh này – từ nguyên nhân, cách lây lan cho đến triệu chứng và phòng trị.

Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về kỹ thuật phòng trị bệnh viêm ruột hoại tử, đừng ngần ngại liên hệ với chuyên gia thú y của chúng tôi để được tư vấn. Bà con cũng có thể tham khảo thêm thông tin và các sản phẩm hỗ trợ tại danh mục sản phẩm liên quan trên website. Chúc quý bà con chăn nuôi thành công và đàn gà luôn khỏe mạnh!

Thông tin Liên Hệ:

Liên hệ ngay để được tư vấn và đặt hàng:

Hotline: 1900 986834

Email: cskh@achaupharm.com

DÙNG THUỐC Á CHÂU – NUÔI ĐÂU THẮNG ĐÓ

Fanpage: Thuốc Thú Y Á Châu

Tiktok: www.tiktok.com/@achaupharmtiktok

Youtube: www.youtube.com/@achaupharm

Địa chỉ: 130 Quốc lộ 1A, Phường Ba Láng, Q. Cái Răng, TP. Cần Thơ, Việt Nam

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *